Maymun Çiçeği Virüsü Hastalığı (Monkeypox) Bulaşma Yolları, Belirtileri, Tedavi Yöntemleri

WHO ve CDC'den alınan bilgilere göre; Maymun Çiçeği Virüsü Hastalığı (Monkeypox)'nın bulaşma yollları, belirtileri ve bulguları, tanı ve tedavi yöntemleri, hastalıktan korunma yollarının neler olduğunu haberimizde bulabileceksiniz.

Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, 22 Mayıs 2022 tarihinde kişisel twitter hesabından yaptığı açıklamada ''Maymun çiçeği hastalığı konusunda kamuoyu müsterih olmalı. Hayvan kaynaklı olan, bazen insanlara da bulaşan bu hastalık bir pandemiye yol açmaz. Semptomların genellikle 2-3 hafta içinde kendiliğinden düzeldiği bilinmektedir. Afrika'da görülen hastalığa ülkemizde rastlanmamıştır.'' dedi.

Sağlık Bakanlığı Türkiye Hudut ve Sahiller Sağlık Genel Müdürlüğü tarafından yayınlanan duyuru şöyle:

Maymun Çiçeği virüsü (MPV veya MPXV), çift sarmallı bir DNA, zoonotik virüs ve Poxviridae ailesindeki Orthopoxvirus cinsinin bir türüdür. Variola (VARV), sığır çiçeği (CPX) ve vaksinya (VACV) virüslerini içeren insan ortopoks virüslerinden biridir. Çiçek hastalığına neden olan variola virüsünün doğrudan atası veya doğrudan soyundan değildir. Maymun çiçeği virüsü, çiçek hastalığına benzer ancak daha hafif bir döküntü ve daha düşük ölüm oranı olan bir hastalık olan maymun çiçeğine neden olur.

Monkeypox ilk olarak 1958'de laboratuvar maymun kolonilerinde çiçek benzeri bir hastalık salgınının ortaya çıkmasıyla keşfedilmiştir, bu nedenle 'maymun çiçeği' adı verilmiştir. Maymun çiçeği virüsü vakası insanda ilk olarak 1970 yılında Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nde görülmüştür. Söz konusu tarihten itibaren diğer Orta ve Batı Afrika ülkelerindeki insanlarda maymun çiçeği virüsü vakası bildirilmiştir.

Maymun çiçeği virüsünün Orta Afrika ve Batı Afrika olmak üzere iki farklı genetik grubu vardır.  İnsanlarda görülen Orta Afrika maymun çiçeği virüsü, Batı Afrika virüsüne göre daha şiddetlidir ve daha yüksek ölüm oranına sahiptir.

 Semptomlar yüksek ateş, baş ağrısı, kas ağrısı, lenfadenopati ve yorgunluk hissi şeklinde kendisini gösterir. Daha sonrasında vücut su toplamaya ve kabarcıklanmaya başlar. Bu semptomlar bulaştan sonra 10 gün içinde ortaya çıkar. İki ila dört hafta boyunca sürer.

Bu hastalığın Afrika vahşi hayvan yemeği geleneğinden, hayvan ısırığından, vücut sıvısından, kirlenmiş nesneler ya da hastalığın bulaştığı başka kişilerle yakın temas yoluyla insanlara bulaştığı düşünülmektedir.

Bulaşma

Monkeypox virüsü insanlara çoğunlukla kemirgenler ve primatlar gibi vahşi hayvanlardan bulaşır, ancak insandan insana bulaşma da gerçekleşebilir.

Monkeypox virüsü bir kişiden diğerine lezyonlar , vücut sıvıları, solunum damlacıkları ve yatak örtüsü gibi kontamine materyallerle temas yoluyla bulaşır. Yetersiz pişmiş et ve enfekte hayvanların diğer hayvansal ürünlerini yemek olası bir risk faktörüdür. Anneden fetüse plasenta yoluyla da bulaşabilir.

Belirti ve bulgular

Kuluçka süresi (enfeksiyondan semptomların başlangıcına kadar olan aralık) genellikle 6 ila 13 gün arasındadır, ancak 5 ila 21 gün arasında değişebilir.

Enfeksiyon iki döneme ayrılabilir:

Ateş, yoğun baş ağrısı, lenfadenopati (lenf bezlerinin şişmesi), sırt ağrısı, kas ağrıları ve şiddetli halsizlik ile karakterize invazyon dönemi 0-5 gün arasında sürer.  Lenfadenopati, başlangıçta benzer görünebilen diğer hastalıklarla (suçiçeği, kızamık, çiçek hastalığı) karşılaştırıldığında maymun çiçeği virüsü vakasının ayırt edici bir özelliğidir.

Deri döküntüsü genellikle ateşin ortaya çıkmasından sonraki 1-3 gün içinde başlar. Döküntü, gövdeden ziyade yüz ve ekstremitelerde daha konsantre olma eğilimindedir. Döküntüler genelde yüzde başlayıp (vakaların %95'inde) ve avuç içlerini ve ayak tabanlarını (vakaların %75'inde) etkiler. Ayrıca oral mukozalar (vakaların %70'inde), genital bölge (%30) ve konjonktiva ile birlikte kornea da (%20)  etkilenir. Döküntü, ardışık olarak maküllerden (düz tabanlı lezyonlar) papüllere (hafifçe kabarık sert lezyonlar), veziküllere (berrak sıvı ile dolu lezyonlar), püstüllere (sarımsı sıvı ile dolu lezyonlar) ve kuruyup dökülen kabuklara doğru değişiklik gösterir. 

Monkeypox genellikle 2 ila 4 hafta süren semptomları olan kendi kendini sınırlayan bir hastalıktır. Şiddetli vakalar çocuklar arasında daha sık görülür. Maymun çiçeği virüsü vaka ölüm oranı genel popülasyonda %0 ile %11 arasında değişmektedir ve küçük çocuklar arasında daha yüksektir. 

Tanı ve tedavi

Tanıda, polimeraz zincir reaksiyonu (PCR), doğruluğu ve duyarlılığı göz önüne alındığında tercih edilen laboratuvar testidir. Mümkün olduğunda biyopsi bir seçenektir.

Orthopoxvirüsler serolojik olarak çapraz reaktif olduğundan, antijen ve antikor saptama yöntemleri, maymun çiçeğine özgü doğrulama sağlamaz. Bu nedenle, kaynakların sınırlı olduğu durumlarda tanı veya vaka incelemesi için seroloji ve antijen saptama yöntemleri önerilmez.

Maymun çiçeği salgınını kontrol altında tutmak amacıyla çiçek hastalığı aşısı, antiviraller ve İntravenöz immün globulin (VIG) kullanılabilir. Bununla birlikte, şu anda, orijinal (birinci nesil) çiçek hastalığı aşıları artık halka açık değildir. Maymun çiçeği için sırasıyla 2019 ve 2022'de bir aşı (MVA-BN) ve bir spesifik tedavi (tekovirimat) onaylanmış olsa da, bu karşı önlemler henüz yaygın olarak mevcut değildir ve dünya çapında 40 veya 50 yaşın altındaki popülasyonlar, önceki çiçek hastalığı aşılama programlarının sağladığı korumadan artık yararlanamamaktadır.

Hastalığa Maruz Kalma Riski

Monkeypox, Orta ve Batı Afrika'da, genellikle tropikal yağmur ormanlarının yakınında görülür.

Çoğu insan enfeksiyonu birincil olarak hayvandan insana bulaşmadan kaynaklanır. Yabani hayvanlarla, özellikle hasta veya ölü hayvanlarla, etleri, kanları ve diğer kısımları dahil, korunmasız temastan kaçınılmalıdır. Ek olarak, hayvan eti veya parçaları içeren tüm yiyecekler yemeden önce iyice pişirilmelidir.

Hastalıktan Korunma

Maymun çiçeği virüsü ile enfeksiyonu önlemek için alınabilecek önlemler;

•Virüsü barındırabilecek hayvanlarla temastan kaçının (maymun çiçeğinin meydana geldiği bölgelerde hasta olan veya ölü bulunan hayvanlar dahil).

•Hasta bir hayvanla temas etmiş herhangi bir kontamine malzemeyle temastan kaçının.

•Enfekte hastaları, enfeksiyon riski altında olabilecek diğerlerinden izole edin.

•Enfekte hayvanlar veya insanlarla temastan sonra iyi el hijyeni uygulayın. Örneğin, ellerinizi sabun ve suyla yıkamak veya alkol bazlı el dezenfektanı kullanmak.

•Hastalara ile temas ederken kişisel koruyucu ekipman (KKD) kullanın.

Seyahat Dönüşü Öneriler

Şikayetleriniz varsa derhal bir sağlık kuruluşuna başvurun.

Doktorunuza seyahatinizden mutlaka bahsedin.

SAĞLIK BAKANLIĞI'NDAN AÇIKLAMA

Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü tarafından Türkiye'de ''Maymun Çiçeği Virüsü'' görülüp görülmediğine dair yapılan duyuruda ''Hastalık genellikle kendi kendini sınırlar, ve semptomlar genellikle 14 ila 21 gün içinde kendiliğinden düzelir. Monkeypox hastalığı ile ilgili gelişmeler, Dünya Sağlık Örgütü, Avrupa Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi bildirimleri ve Uluslararası Sağlık Tüzüğü kapsamında, diğer ülkelerin uluslararası odak noktaları ile bilgi alışverişinde bulunularak, Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü Bulaşıcı Hastalıklar ve Erken Uyarı Dairesi Başkanlığımız tarafından yakından takip edilmektedir. Ülkemizde bugüne kadar vaka görülmemiştir.'' denilmiştir.

Dünya Sağlık Örgütü tarafından yapılan açıklamada ''En az 12 ülkede 80'den fazla maymun çiçeği vakası doğrulandı.'' denildi.

UZMANINDAN AÇIKLAMA

Sağlık Bilimleri Üniversitesi Acil Tıp Kliniği Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hakan Oğuztürk, "Maymun çiçeği virüsünün henüz salgın olasılığı ve pandemi riski yok. İnsanlar pandemiden yeni çıktı.

Birkaç ülkede aynı anda görülmesi panik havası yaratsa da virüs yeni bir virüs değil, çiçek virüsünün türevi. Hastalığın solunum, damlacık, ortak kullanılan eşyalarda ve aynı ortamda devamlı bulunma sonucunda bulaşıyor. Şunu kesinlikle söyleyebiliriz ki bu virüsün, Kovid-19 gibi kolay bir şekilde bulaşmıyor. Daha uzun süreli bir temas söz konusu.

Virüsün kuluçka süresi 5-6 gün. Virüsten kurtulma süresi ise 2-3 hafta. Bu virüs de diğer virüs enfeksiyonlarında olduğu gibi başka hastalıklarla birleşebilir. Dolayısıyla bağışıklığı ciddi anlamda zayıf olan kişiler yaşlı ve çocuklarda dikkatli olmak gerekiyor. Enfeksiyonlardan korunmada hijyen kuralları her zaman önem taşıyor. El yıkama alışkanlığı hayatımızın bir kriteri olmalı.

Bu virüsün salgın olasılığı ve pandemi riski yok. Pandemiden yeni çıkmış olan bir toplumda, ciddi anlamda bir gerilim havası oluşturmaktan ve psikolojik olarak olumsuz mesaj vermekten kaçınmak lazım. Virüs şu anda dünyanın birkaç ülkesinde sınırlı sayıda görüldü. Gerekli önlemler alınarak bu artışın önüne geçilebilir. Ülkemizde ve dünyanın birçok ülkesinde vaka yok. Bu sebeple bir panik havası oluşturup insanları tedirgin etmeye gerek yok.'' dedi.

TÜRK TABİPLERİ BİRLİĞİ'NDEN AÇIKLAMA

Türk Tabipleri Birliği'nden yapılan açıklamada ''Elli yıldan uzun süredir varlığı bilinen bir hastalık olmasına rağmen, dünyada ilk defa bu kadar yaygınlaşarak birçok ülkede tespit edilen maymun çiçeği hastalığı; bildiğimiz özellikleriyle COVID-19 gibi hızla yayılan bir hastalık değildir. Ancak ilk defa bu kadar yaygınlaşması; hastalığın önemini gözardı etmememiz gerektiğini gösteriyor.

Hastalığın ilk defa saptandığı Afrika dışında da salgınların olması, küresel düzeyde önem verilmesi gerektiğini vurgulamaktadır. Farklı kıtalarda birçok ülkede tespit edilen vakaların ve bu vakaların nedeni olan virüslerin birbiriyle bağlantılı olup olmadığının henüz gösterilememesi, birbirleriyle belirgin teması olmayan insanlarda maymun çiçeği tespit edilmesi; virüsün sessizce yayılıyor olabileceğini düşündürerek endişeye neden olmaktadır.

Çiçek aşısının sonlandırılması ile bağlantılı olarak azalan nüfus bağışıklığı, maymun çiçeği hastalığının yeniden canlanması için bir neden olduğu düşünülmektedir. İnsandan insana bulaşma olasılığı yalnızca hane halkı üyeleri arasında değil, hasta bireylere bakım sağlayanlar arasında da bir endişe kaynağıdır.

Halbuki asıl endişe, halkta değil yönetimlerde olmalıdır. COVID-19 sürecini yönetemeyerek milyonlarca insanı kaybetmemize neden olan yönetim anlayışları, yine ölümcül bir hastalık olan maymun çiçeği hastalığı yayılırken de bize güven vermemektedir. Dünyadaki vakaların ani artışının, maymun çiçeği virüsünün geçmişe göre daha kolay bulaşmasını sağlayan bir mutasyonundan kaynaklanıp kaynaklanmadığını ve her bir maymun çiçeği hastalığı salgınının tek bir kökene kadar uzanıp uzanmadığını ortaya koyacak çalışmalar yapılmalıdır.

Tüm bunlara dayanarak maymun çiçeği hastalığının halk sağlığı açısından önemi hafife alınmamalıdır. Öncelikle Sağlık Bakanlığı’na düşen görevler; riskli kişilerin belirlenerek bir aşılanma programının planlanması, COVID-19 salgınında başarısız olan sürveyans sisteminin yeniden gözden geçirilerek hazır hale getirilmesi, hasta bakımlarının daha önceden çiçek aşısı ile bağışıklanmış daha az riskli kişiler tarafından yapılmasının sağlanması, yeterli ilaç temini için koşulların oluşturulması, laboratuvar ve sağlık kurumlarındaki çalışma ortamının yeniden düzenlenmesi için gerekli şartların sağlanması, alınacak diğer önlemlerin belirlenmesi ve bir an önce kamuoyu ile paylaşılması, panik yaratmadan halka ve sağlık çalışanlarına yönelik eğitimlerin planlanmasıdır. Bütün sürecin, Türk Tabipleri Birliği (TTB) başta olmak üzere ilgili emek ve meslek örgütleriyle birlikte bilimsel ve şeffaf bir anlayışla yürütülmesi; COVID-19 salgınında onbinlerin kaybına neden olan yanlışların yeniden yapılmasını önleyerek, topluma da güven verecektir.

İnsanın doğayla kurduğu talana ve tahribata dayalı ilişkinin zoonozların ortaya çıkışını kolaylaştırması; COVID-19, maymun çiçeği virüsü hastalığı gibi salgınların son olmayacağını bize göstermektedir. Bu hastalıkların ortaya çıkışının ve pandemilere neden olmasının önlenmesinin; ancak bu hastalıklara neden olan sistemle mücadele ederek olabileceğini tekrar vurguluyoruz.

Maymun Çiçeği Hastalığı Hakkında Bazı Önemli Bilgiler

* Maymun çiçeği hastalığına, poxviridae ailesindeki orthopoxvirus cinsinin bir üyesi olan maymun çiçeği virüsü neden olur.

* Maymun çiçeği hastalığı; öncelikle Orta ve Batı Afrika'nın tropik yağmur ormanlarında ortaya çıkan ve zaman zaman diğer kıtalarda da görülen bir viral zoonotik hastalıktır.

* Maymun çiçeği hastalığı; genel olarak ateş, kızarıklık ve şişmiş lenf düğümleri ile kendini gösterir ve bir dizi tıbbi komplikasyona yol açabilir.

* Maymun çiçeği hastalığı genellikle iki ila dört hafta süren semptomların ardından seyri duran bir hastalık olmasına rağmen ağır vakalara dönüşebilir. Nitekim son zamanlardaki vaka-ölüm oranı %3-6 civarındadır.

* Maymun çiçeği hastalığı, enfekte bir kişi veya hayvanla yakın temas yoluyla veya virüs bulaşmış materyalden insanlara bulaşabilir.

* Maymun çiçeği hastalığı virüsü; bir kişiden diğerine lezyonlar, vücut sıvıları, solunum damlacıkları, yatak örtüsü ve benzeri kontamine materyallerle yakın temas yoluyla bulaşabilir.

* Maymun çiçeği hastalığının belirtileri çiçek hastalığına benzer; ancak çiçek hastalığına göre hem daha az bulaşıcıdır hem de ondan daha az ciddi hastalığa neden olur.

* Çiçek hastalığını yok etme programı sırasında kullanılan aşılar da maymun çiçeği hastalığına karşı koruma sağlamıştır. Maymun çiçeği hastalığının önlenmesi için onaylanmış yeni aşılar da geliştirilmiştir.

* Çiçek hastalığı tedavisi için geliştirilen bir antiviral ilaç, maymun çiçeği hastalığı için de ruhsatlandırılmıştır.

Not: 2002 yılından itibaren “Sağlıkta Dönüşüm Projesi”nin yıkıcı etkisinin bir sonucu olarak Hıfzıssıhha Enstitüsü kapatılmış, böylece ulusal aşı politikamız veya aşı üretimimiz ortadan kalkmış, tamamen dışa bağımlı bir hal almıştır. 2019 yılında Avrupa'da maymun çiçeği için onaylanmış olan aşı da Hıfzısıhha Enstitüsü’nde tespit edilen “Ankara suşu” kullanılarak üretilmiştir. Aşı, daha çok laboratuvar çalışanlarına uygulanmaktadır.

MAYMUN ÇİÇEĞİ VİRÜSÜ İLE İLGİLİ BİLGİLER : https://www.ttb.org.tr/userfiles/files/monkeypox_bilgi_notu_son.pdf