OECD Sosyal ve Duygusal Beceriler Araştırması Türkiye Ön Raporu

Sosyal ve Duygusal Beceriler, OECD Sosyal Duygusal Beceriler Araştırması (SSES), Sosyal ve Duygusal Becerilere Dair Bulgular, Sosyal ve Duygusal Beceriler ile Akademik Başarı Arasındaki İlişki, Öğrencilerin Yaşam Doyumu ve İyilik Hali, Yaratıcılık ve Merak, Eğitim Sürecinde Sosyal İlişkiler gibi konuların yer aldığı Ön Rapor detayları şöyle:

1. SOSYAL VE DUYGUSAL BECERİLER

Günümüzde eğitim, öğrencilere bilgi ve beceri kazandırmanın çok ötesinde toplumsal işlevlere sahiptir (Apple, 2012; Özer vd., 2020). Bilgiye ulaşmanın gün geçtikçe kolaylaşması, öğrencilere daha zengin eğitim ortamlarının sunulması, uyaran çeşitliliğinin artması vb. unsurlar geleneksel eğitim anlayışında büyük dönüşümlere yol açmaktadır. Bu dönüşümler öğrencilere kazandırılacak becerilerin kapsamı ve bağlamını da etkilemeye devam etmektedir.

Eğitim sistemlerinde özellikle 2000’li yıllardan itibaren gerçekleştirilen revizyonlara bakıldığında öğrencilerin akademik becerilerinin yanı sıra bu becerilerini destekleyecek sosyal ve duygusal becerilerin ağırlığının arttığı görülmektedir (Cristovao, Candeias ve Verdasca, 2020; Meier, Diperna ve Oster, 2006). Zira öğrencilerin yalnız bilişsel becerilerine odaklanılmasının istenen birey davranışları ve işgücü piyasasının beklentileri için yeterli olmadığı kabul edilmektedir. Günümüzde birçok eğitim sistemi öğrencilerini üç ana beceriye sahip olacak şekilde yetiştirmeyi hedeflemektedir: Bilgi sahibi (knowledgeable), sorumlu (responsible) ve duyarlı (caring) (Elias vd., 1997).

Eğitim sistemlerinin öğrencilere bilişsel becerilerin yanı sıra sosyal ve duygusal becerileri kazandırması neden önemlidir? Dahası, bu beceriler öğrencilere nasıl kazandırılabilir? Öğrencilerin bilgi sahibi olması için öğrenmeye güdülü olması, edindikleri bilgi ve becerileri hayatlarına entegre edebilmesi kritiktir. Öğrencilerin kendi duygularının farkına varması ve başkalarının duygularını anlaması, sorumlu olması, kendi ilgi ve kararları dışında diğer insanları ve canlıları da ilgilendiren konulara ilgi duyması ve bu konularda adım atması, risk ve fırsatları değerlendirebilmesini gerektirmektedir. Öğrencilerin duyarlı olması ise kendileri dışında bir dünya olduğunun ve bu dünyadaki bireylerin endişelerine ortak olabilmesi, bir toplumun ya da grubun parçası olabilmesi, ortak değerlere sahip insanlarla işbirliği yapabilmesi gibi birçok beceriyi gerektirmektedir (Elias vd., 1997). Görüldüğü üzere, bu ana becerileri kazandırmak için öğrencilerin sahip olması gereken beceriler çoğunlukla sosyal ve duygusal özelliklerdir.

Ayrıca akademik becerilerin etkinliği de sosyal ve duygusal özelliklerle desteklenmesi durumunda artmaktadır (Alzahrani, Alharbi ve Alodwani, 2019; McCormick vd., 2015). Bu durum, okulda başarılı bir öğrenci olmak için yapılması gerekenler üzerinden değerlendirilebilir.

Bir öğrencinin başarılı olabilmesi için okul kurallarına uyum göstermesi, kendisinden beklenenleri anlayabilmesi, akranları ile etkileşim kurabilmesi ve gerektiğinde işbirliği yapabilmesi, karşılaştığı güçlükleri aşabilmesi için dirençli olması (yılmazlık göstermesi) ve okul hayatı ile okul dışı hayatını dengeleyebilmesi gerekmektedir. Dolayısıyla başarılı bir öğrenci olmak için akademik becerilere sahip olmak ancak kısmen anlamlı olmakta, akademik beceriler sosyal ve duygusal becerilerle desteklenmedikçe öğrencinin bütüncül bir gelişim göstermesi zorlaşmaktadır (Carter, 2016). Dolayısıyla eğitim programlarında ister açıkça isterse örtük ifade edilsin sosyal ve duygusal becerilerin gelişimi desteklenmeden öğrencilere istenen davranışları tam anlamıyla kazandırma imkânı bulunmamaktadır.

Eğitimde öğrencilere kazandırılması hedeflenen sosyal ve duygusal özellikler çeşitli şekillerde isimlendirilebilmektedir. Bu sınıflama dışında söz konusu özellikler duygusal beceriler, sosyal beceriler, içsel beceriler, kişiler arası beceriler, bilişsel olmayan beceriler gibi isimlerle de alanyazında kendine yer bulmuştur (Kankaras, 2017; Lippman vd., 2015, Majid vd., 2012; Skinner vd., 2016). Bununla birlikte, beş faktör kişilik kuramının kişilik özellikleri açısından küresel ölçekte kabul gören bir model sunmasıyla birlikte sosyal ve duygusal beceriler de bu kuramın sunduğu beş faktörlü modelle ilişkilendirilmeye başlamıştır (Chernyshenko, Kankaras ve Drasgow, 2018; Kankaras ve Suarez-Alvarez, 2019).

Sosyal ve duygusal beceriler, bireylerin yaşantısında sosyal hayata uyum sağlaması, duygularını anlayarak onları kontrol edebilmesi ve bu özelliklere dayalı olarak kendini ifade edebilmesi için gerekli özellikler olarak tanımlanmaktadır (Elias vd., 1997). Bireyler, bu becerileri kullanarak öğrenme, ilişki kurma, günlük sorunları çözme gibi gelişimlerinin gereği olan durumlarla başa çıkmaktadır. Bunu başarmak için kendi özelliklerinin farkında olma, dürtülerini kontrol altında tutma, işbirliği içinde çalışma ve diğerlerine karşı duyarlı olmalıdırlar. Dolayısıyla sosyal ve duygusal beceriler, çok geniş bir beceri kümesini içinde barındıran bir çatı durumundadır (Gueldner, Feuerborn ve Meller, 2010).

Sosyal ve duygusal beceriler, zaman içinde birçok konu alanında değerlendirilen becerileri çatısı altında toplamaktadır (Gueldner, Feuerborn ve Meller, 2010). 1990’lı yıllardan beri eğitimde daha fazla yer alan sosyal beceri kazanımı, olumlu benlik gelişimi, şiddeti önleme, karakter eğitimi, koruyucu ruh sağlığı vb. birçok kavrama dair yapılan çalışmaları da bünyesinde toplamaktadır.

Dolayısıyla sosyal ve duygusal becerilerin, bu çabaların bütünleşmesi ve birbirini destekleyen bir yapı haline gelmesi için geliştirilmiş bir çerçeve (framework) olduğu ifade edilebilir (Gueldner, Feuerborn ve Meller, 2010). En yaygın kullanılan tanımlama Collaborative for Academic Social Emotional Learning (CASEL) tarafından şu şekilde yapılmıştır: Sosyal duygusal öğrenme bireylerin duygularını yönetme, hedefler belirleme, başkaları ile empati kurma, olumlu ilişkiler geliştirme ve sorumlu kararlar almak için gerekli olan bilgi, tutum ve becerileri edinme ve etkili bir şekilde uygulama becerilerinin geliştirilmesini amaçlamaktadır (CASEL, 2020).

Ön Rapor için https://www.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2021_09/07170836_No19_-_OECD_Sosyal_ve_Duygusal_Beceriler_Arastirmasi.pdf linkini tıklayabilirsiniz.