Siyasi Medya Reklamlarının Esasları (31 Mart Yerel Seçimleri)

Resmî Gazete

20 Aralık 2023 ÇARŞAMBA

Sayı : 32405

YÜKSEK SEÇİM KURULU KARARI

Yüksek Seçim Kurulu Başkanlığından:

Karar No: 2023/1560

KARAR

2972 sayılı Mahalli İdareler ile Mahalle Muhtarlıkları ve İhtiyar Heyetleri Seçimi Hakkında Kanun’un 8’inci maddesinin birinci fıkrasında yer alan; “Mahalli İdareler seçimleri beş yılda bir yapılır. Her seçim döneminin beşinci yılındaki 1 Ocak günü seçimin başlangıç tarihidir. Aynı yılın Mart ayının son Pazar günü oy verme günüdür.” hükmüne istinaden, Mahalli İdareler Genel Seçimleri 31 Mart 2024 Pazar günü yapılacaktır.

31 Mart 2024 tarihinde yapılacak olan Mahalli İdareler Genel Seçimlerine yönelik, 6112 sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayın Hizmetleri Hakkında Kanun’un 31’inci maddesinde yer alan siyasi reklama ilişkin usul ve esasların belirlenmesi gerekmiş olmakla, konu incelendi.

GEREĞİ GÖRÜŞÜLÜP DÜŞÜNÜLDÜ:

Millî iradenin sağlıklı ve serbest biçimde oluşabilmesi amacıyla, 2709 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nın 79’uncu maddesi, seçimlerin yargı yönetim ve denetimi altında yapılmasını kurala bağlamış, seçimlerin başlamasından bitimine kadar, seçimin düzen içinde yönetimi ve dürüstlüğü ile ilgili bütün işlemleri yapma ve yaptırma, seçim konularıyla ilgili bütün yolsuzluklan, şikâyet ve itirazları inceleme ve kesin karara bağlama görevi Yüksek Seçim Kuruluna verilmiştir.

Demokratik seçim için gerekli ortamın oluşturulabilmesi amacıyla seçimlerin başlangıcı olarak belirlenen tarihten oy verme gününe kadar geçen süreyi kapsayan dönemde uygulanacak usul ve esaslar, ilgili kanunlarda düzenlenmiştir.

Kamuoyunu etkileyip, yönlendirebilmeleri nedeniyle radyo ve televizyon yayınları, seçim dönemlerinde daha ayrıntılı ve özenle uygulanması gereken usul ve esaslara tabi tutulmuştur. 298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun ile 6112 sayılı Kanun’da radyo ve televizyon, basın, iletişim araçları ve internet yayınları ile ilgili düzenlemeler yer almaktadır.

6112 sayılı Kanun’un "Siyasî reklam" başlıklı 31 ’inci maddesinde;

''(1) Medya hizmet sağlayıcılar, Yüksek Seçim Kurulu tarafından ilân edilen seçim döneminde, yayın yasaklarının başlayacağı saate kadar siyasî parti ve aday reklamları yayınlayabilir.

(2) Siyasî reklamlar, bu Kanunda yer alan hükümlere ve Yüksek Seçim Kurulunca belirlenen usul ve esaslara uygun olmak zorundadır.”,

“Televizyon ve radyo yayın hizmetlerinde reklam ve tele-alışveriş” başlıklı 10’uncu maddesinde;

''(1) Televizyon ve radyo yayın hizmetlerinde reklamlar ile tele-alışveriş, sesli ve/veya görüntülü bir uyarıyla açıkça fark edilebilecek ve program hizmetinin diğer unsurlarından kolaylıkla ayırt edilebilecek biçimde düzenlenir.

(2) Tele-alışveriş yayınları hariç her türlü reklam yayınlarının oranı, bir saat başından bir sonraki saat başına kadarki yayın içinde yüzde yirmiyi aşamaz.

(3) İkinci fıkrada belirtilen orana, program desteklemesi ve yayıncının kendi programlarının tanıtımlarına ayrılan süre ile ürün yerleştirme dâhil değildir. Program tanıtımlarının oranı, bir saat başından bir sonraki saat başına kadarki yayın içinde yüzde beşi aşamaz.

(4) İkinci fıkrada belirtilen süreden bağımsız olarak, sesli ve görüntülü bir uyarı ile açıkça belirtilerek, kesintisiz en az onbeş dakika süreyle tele-alışveriş yayını yapılabilir. Bu yayının süresi bir gün içinde toplam bir saati aşamaz.

(5) Ücretsiz yayınlanan ve Üst Kurul tarafından tavsiye edilen kamu hizmeti duyuruları reklam sürelerine dâhil edilmez.

(6) Reklam ve tele-alışveriş yayınlan, programların arasına veya programın bütünlüğü, değeri ve hak sahiplerinin haklan zedelenmeyecek biçimde bir program içine yerleştirilebilir. Bağımsız bölümlerden oluşan programlarda veya devre aralan içeren spor programlan ve benzer yapıdaki olay ve gösteri programlarında, reklam ve tele-alışveriş yayınları bölüm veya devre aralanna yerleştirilir.

(7) Sinema ve televizyon için yapılmış filmler ile haber bültenleri ve çocuk programları, planlanan yayın süreleri otuz dakikadan fazla olması hâlinde, her otuz dakikalık yayın süresi için bir kez olmak üzere reklam ve tele-alışverişle kesilebilir.

(8) Dinî tören yayını içine hiçbir şekilde reklam ve tele-alışveriş yayını yerleştirilemez.

(9) Münhasıran reklam, tele-alışveriş ve öz tanıtım yayınlarına ayrılmış televizyon ve radyo yayın hizmetlerine bu madde hükümleri uygulanmaz.

(10) Bu maddenin uygulanmasına ilişkin diğer hususlar Üst Kurulca yönetmelikle düzenlenir.”,

“Yayın hizmetlerinin internet ortamından sunumu” başlıklı 29/A maddesinin birinci fıkrasında;

(1) Üst Kuruldan geçici yayın hakkı ve/veya yayın lisansı bulunan medya hizmet sağlayıcı kuruluşlar, bu hak ve lisansları ile yayınlarını bu Kanun ve 4/5/2007 tarihli ve 5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun hükümlerine uygun olarak internet ortamından da sunabilirler. Radyo, televizyon ve isteğe bağlı yayın hizmetlerini sadece internet ortamından sunmak isteyen medya hizmet sağlayıcılar Üst Kuruldan yayın lisansı, bu yayınları internet ortamından iletmek isteyen platform işletmecileri de Üst Kuruldan yayın iletim yetkisi almak zorundadır.” hükümleriyle,

298 sayılı Kanun’un "Propaganda yayınlarına ilişkin yasaklar ve propagandada kullanılacak dil" başlıklı 58’inci maddesinin ikinci fıkrasında; “Siyasi partiler ve adaylar tarafından yapılacak her türlü propaganda, Türkçe’nin yanı sıra farklı dil ve lehçelerde de yapılabilir.”,

2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun “Dini ve dince kutsal sayılan şeyleri istismar yasağı” başlıklı 87’nci maddesinde; "Siyasi partiler, Devletin sosyal veya ekonomik veya siyasi veya hukuki temel düzenini, kısmen de olsa dini esas ve inançlara uydurmak amacıyla veya siyasi amaçla veya siyasi menfaat temin ve tesis eylemek maksadıyla dini veya dini hissiyatı veya dince mukaddes tanınan şeyleri alet ederek her ne suretle olursa olsun propaganda yapamaz, istismar edemez veya kötüye kullanamazlar.”,
hükümleri yer almaktadır.

6112 sayılı Kanun’un 3’üncü maddesinin birinci fıkrasının (ş) bendinde; radyo ve televizyon reklamı: taşınmazlar, hak ve yükümlülükler dâhil olmak üzere mal veya hizmetlerin teminini teşvik etmek, bir amaç veya düşünceyi yaymak veya başka etkileri oluşturmak amacıyla ticaret, iş, zanaat veya bir meslekle bağlantılı gerçek ve tüzel kişi tarafından, bir ücret veya benzeri bir karşılıkla yapılan her türlü duyuru veya öz tanıtım yayını olarak tanımlanmıştır. Bu tanımdan yola çıkılarak seçimlerde siyasi reklamın amacı, adayların halka açıklanması ve tanıtılması, siyasi partilerin ve adayların program ve projelerini halka anlatmasıdır.

Siyasi reklamı halka ulaştırma aracı olan medya hizmet sağlayıcılarının, bu görevlerini yerine getirirken demokratik toplum düzeninin özünü teşkil eden, seçimin özgür, serbest ve eşit koşullarda adil bir biçimde yapılabilmesi için, siyasi partiler arasında fırsat eşitliğini sağlayacak biçimde hizmet sunmaları gerekir. Reklam yayınlarından yararlandırılmada tarafsızlık, gerçeklik ve doğruluk ilkelerine ve ücret eşitliğine uyulması zorunludur.

Diğer yandan; siyasi reklam yayını yapan medya hizmet sağlayıcılarının, siyasi reklam yayınlarını yaparlarken 6112 sayılı Kanun’un 8’inci maddesinde ve Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Yönetmeliği’nin 5 ve 7’nci maddelerinde öngörülen yayın hizmeti ilkelerine ve yukarıda açıklanan ölçü ve prensiplere göre hareket etmeleri esastır.

SONUÇ:

Açıklanan nedenlerle;

1- Medya hizmet sağlayıcılarının, seçimin başlangıç tarihi olan 1 Ocak 2024 Pazartesi gününden oy verme gününden önceki yirmi dört saate kadar (29 Mart 2024 Cuma günü, saat 23.59) olan sürede siyasi reklam yayınlayabileceklerine (298/55/A-2),

2- Siyasi parti ve adayların siyasi reklamlarında, Türkçe'nin yanı sıra farklı dil ve lehçelerin de kullanılabileceğine,

3- Medya hizmet sağlayıcılarının, bu görevi yerine getirirken demokratik toplum düzeni gereklerine uygun bir seçim yapılabilmesi için, siyasi parti ve adaylara siyasi reklam tahsisi yaparken tarafsızlık, gerçeklik ve doğruluk ilkelerine uygun hizmet sunmaları gerektiğine,

4- Siyasi reklam yayınlarının 6112 sayılı Kanun’un 8’inci maddesi ile Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Yönetmeliği'nin 5 ve 7’nci maddelerinde yer alan yayın hizmeti ilkelerine uygun olmasına,

5- Aynı reklam kuşağında, seçime katılan siyasi parti ve adayın siyasi reklam yayınlanmasını istemesi halinde; o reklam kuşağında yayınlanacak siyasi reklamların istekliler arasında kur’a çekilerek tespit edilmesi, yayın dışında kalanlara ise istek halinde bir sonraki reklam kuşağında yayınlanması için öncelik verilmesine,

6- Medya hizmet sağlayıcılarının, yayınlayacakları siyasi reklamların 6112 sayılı Kanun’un 10’uncu maddesi hükmünde yer alan esaslara tabi olduğuna ve reklamlardan ayrı olarak siyasi reklam kuşağı düzenleyemeyeceklerine,

7- Bir medya hizmet sağlayıcısında yayınlanacak siyasi reklamların ücretinin siyasi partilere ve adaylara göre değişkenlik gösteremeyeceğine,

8- Seçimin başlangıç tarihi olan 1 Ocak 2024 tarihinden yayın yasaklarının başlayacağı oy verme gününden önceki son yirmi dört saate kadar (29 Mart 2024 Cuma günü saat 23.59) olan sürede, medya hizmet sağlayıcıları tarafından yayınlanacak siyasi reklamların Yüksek Seçim Kurulunun kararları doğrultusunda Radyo ve Televizyon Üst Kurulu tarafından izlenmesi, denetlenmesi ve değerlendirilmesi gerektiğine,

9- Karar örneğinin;

a) Resmî Gazete’de yayımlanmasına,

b) Adalet Bakanlığına,

c) Seçime katılabilecekleri tespit ve ilan edilecek siyasi partilerin genel başkanlıklarına,

ç) Radyo ve Televizyon Üst Kurulu Başkanlığına,

d) Türkiye Radyo-Televizyon Kurumu Genel Müdürlüğüne,

e) Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu Başkanlığına,

f) Seçim Hizmetleri Genel Müdürlüğü ile il ve ilçe seçim kurulu başkanlıklarına gönderilmesine,

g) Seçmen Kütüğü Genel Müdürlüğünce Kurulumuzun www.ysk.gov.tr adresinde ve Kurumsal Portalda yayınlanmasına, 19/12/2023 tarihinde oy birliği ile karar verildi.